Σεξουαλικότητα και αυτισμός
Η σεξουαλικότητα και η έκφρασή της είναι κάτι φυσιολογικό, σε κάθε άνθρωπο, όπως ακριβώς είναι και η έκφραση του αισθήματος της πείνας, της δίψας και των άλλων λειτουργιών. Τα άτομα με αυτισμό, όπως και αυτά με την τυπική ανάπτυξη έχουν την ανάγκη και το δικαίωμα της έκφρασης αυτής.
Δεν υφίσταται προς το παρόν καμία έρευνα που να δείχνει ότι τα άτομα με αυτισμό είναι ασεξουαλικά. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως εξαιρετικά χαμηλής λειτουργικότητας δεν παρατηρούνται σεξουαλικές ανάγκες. Γενικά όμως τα άτομα με ΔΑΔ, ωριμάζουν σωματικά και σεξουαλικά την ίδια περίοδο με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης της ηλικίας τους. Καμία επίσης έρευνα δεν έχει αποδείξει ότι τα άτομα στο αυτιστικό φάσμα τείνουν περισσότερο στην ομοφυλοφιλία σε σχέση με τα νευροτυπικά άτομα. Ενδιαφέρον ωστόσο είναι το γεγονός ότι είναι περισσότερο ανεκτικά με την έκφραση των συναισθημάτων μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλλου, σε σχέση με τον τυπικό πληθυσμό.
Είτε μιλάμε για ένα παιδί με αυτισμό, είτε για ένα με τυπική ανάπτυξη η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να ξεκινάει νωρίς, καθώς είναι σημαντική για την ανάπτυξη της αυτό - εκτίμησής του. Ήδη στην ηλικία των τριών, τα παιδιά αρχίζουν να ξεχωρίσουν το αγόρι από το κορίτσι. Αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι μπορούμε να μιλήσουμε σε ένα μικρό παιδί για την σεξουαλική πράξη ή τους τρόπους έκφρασης της ανθρώπινης σεξουαλικής επιθυμίας. Σημαίνει όμως, για παράδειγμα, ότι ονομάζουμε σωστά τα μέρη του σώματος, αποφεύγοντας μωρουδιακή ή παιδιάστικη γλώσσα. Σημαίνει επίσης ότι ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού και την γνωστική του ικανότητα, ξεκινάμε να του μιλάμε για τα συναισθήματα μεταξύ δύο ατόμων και πώς και υπό ποιές συνθήκες, αυτά εκφράζονται μέσα από την τρυφερότητα, το φίλημα και το άγγιγμα.
Η εκμάθηση της κατάλληλης σεξουαλικής έκφρασης σε ένα παιδί με αυτισμό μπορεί να είναι εξαιρετικά απαιτητική. Τα περισσότερα παιδιά ανάλογα με την αναπτυξιακή τους ωρίμανση μαθαίνουν τόσο από το οικογενειακό όσο και από το σχολικό περιβάλλον για τις συμπεριφορές, οι οποίες είναι αποδεκτές. Η κατανόηση πολλών πραγμάτων που έχουν να κάνουν με την σεξουαλικότητα αναπτύσσεται μέσω αλληλεπιδράσεων με γονείς, ενήλικες, μέλη της οικογένειας, αδέλφια, συνομήλικους και δασκάλους. Τα άτομα με αυτισμό καθώς έχουν δυσκολία να πραγματοποιήσουν κοινωνικές επαφές, χάνουν αρκετές από τις παραπάνω πηγές πληροφόρησης και μάθησης.
Πολλοί γονείς αναφέρουν ότι τα παιδιά τους μπαίνοντας στην εφηβεία αρχίζουν να έχουν εντονότερες σεξουαλικές συμπεριφορές. Πολλές φορές αυτές θεωρούνται ανάρμοστες, καθώς πραγματοποιούνται σε δημόσιους χώρους. Το ακατάλληλο άγγιγμα άλλων παιδιά, το άγγιγμα των γεννητικών οργάνων, το γδύσιμο σε δημόσιους χώρους ή ο δημόσιος αυνανισμός είναι συμπεριφορές που μπορούν να γίνουν από όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως γνωστικής ικανότητας ή διαταραχής. Το ζήτημα με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης είναι ότι είναι σε θέση να κατανοήσουν τους άγραφους κανόνες και μέσα από την αλληλεπίδρασή τους με τους συνομηλίκους τους ή την παρατήρηση του κόσμου γύρω τους, κάτι το οποίο θεωρείται δύσκολο για ένα παιδί μέσα στο φάσμα. Δυσκολία παρατηρείται επίσης και στην κατανόηση των μη λεκτικών μηνυμάτων. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σύγχυση και παρανόηση για παράδειγμα της ευγενικής απόρριψης μίας πρότασης, οδηγώντας σε προβληματική και πιεστική συμπεριφορά, η οποία μπορεί να εκληφθεί και ως παρενόχληση. Για όλα τα παραπάνω η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να είναι εντατική, μεθοδευμένη, καλά οργανωμένη και κυρίως εξατομικευμένη.
Αν πιστεύουμε ότι η σεξουαλική έκφραση ενός άτομου με αυτισμό είναι λάθος και πρέπει να αποτρέπεται, είναι πιθανόν να μην εκπαιδεύσουμε ποτέ το άτομο σωστά και ως εκ τούτου αυτό να κρατήσει την οποιαδήποτε απορία ή φοβία του σχετικά με το θέμα ανέκφραστη. Θα θεωρήσει πιθανότατα, ότι η επιθυμία του είναι μέρος της διαταραχής του για την οποία πιθανόν να νιώθει διαφορετικός ή παράξενος. Το παραπάνω ανοίγει ασκούς αρνητικών συναισθημάτων, όπως ο φόβος και η ντροπή. Επίσης σε οποιαδήποτε περίπτωση με αυτό τον τρόπο δεν προστατεύουμε ένα παιδί ή ενήλικα με αυτισμό από την σεξουαλική κακοποίηση ή την εκμετάλλευση.
Καθώς τα άτομα με αυτισμό, όσο οι μέθοδοι παρέμβασης βελτιώνονται και οι σχετικές έρευνες προχωρούν, έχουν πολλές πιθανότητες να βγουν στην κοινωνία ως ενεργά μέλη της, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την σπουδαιότητα τα διαπαιδαγώγησής τους σε θέματα που αφορούν την σεξουαλικότητά τους και την έκφρασή της. Καλό είναι επίσης να έχουμε κατά νου ότι είναι δικαίωμα των ατόμων αυτών να μπορούν να την εκφράσουν με τρόπο που να τους ταιριάζει, όπως είναι δικαίωμά τους και η σωστή καθοδήγηση και υποστήριξη πάνω σε σχετικά ζητήματα.
Μην ξεχνάμε τέλος, ότι δεν πρέπει να κρίνουμε το κατά πόσο είναι απαραίτητη η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού βασιζόμενοι στην διαταραχή του, καθώς έτσι το αφήνουμε εκτεθειμένο κα επιρρεπές. Όπως ένα παιδί μαθαίνει να τρώει, να πίνει, να διαβάζει και να αντιμετωπίζει τους φόβους του, έτσι πρέπει να μάθει να εκφράζει με κατάλληλο τρόπο την σεξουαλική του επιθυμία και την σεξουαλικότητά του, μέσα από κατάλληλη υποστήριξη, πληροφόρηση και οριοθέτηση.
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση σε άτομα με αυτισμό
πιγραμματικά, στο προηγούμενο άρθρο μας, το οποίο σχετίζεται με αυτό, μιλήσαμε για την σεξουαλικότητα των ατόμων με αυτισμό και το δικαίωμά τους τόσο στην έκφραση αυτής, όσο και στην σωστή εκπαίδευση και καθοδήγησή τους πάνω στο ζήτημα.
Η “άτυπη” εκπαίδευση ενός παιδιού αρχίζει τουλάχιστον από την ηλικία των τριών, όταν αρχίζουμε να του μαθαίνουμε ποιό είναι το κορίτσι και ποιό το αγόρι. Σε μεγαλύτερη ηλικία επίσης, μαθαίνουμε σε ένα παιδί την ονομασία των μερών του σώματος. Η εντατική και μεθοδευμένη ωστόσο εκπαίδευση, πρέπει να αρχίζει πριν ακόμα το άτομο μπει στην εφηβεία, ώστε κατά την περίοδο αυτή να είναι ήδη προετοιμασμένο και να μπορεί να μάθει και να εκπαιδευτεί, σε πιο πολύπλοκα ζητήματα. Κάθε πρόγραμμα πρέπει να είναι εξατομικευμένο. Αυτό σημαίνει ότι ο σχεδιασμός του, οι απαιτήσεις του και η έντασή του, πρέπει να ανταποκρίνονται στο γνωστικό επίπεδο του κάθε ατόμου και να δημιουργείται έπειτα από προσεκτική και σχολαστική αξιολόγησή του.
Σε άτομα χαμηλής λειτουργικότητας μπορεί να αρκεί η επικέντρωση στους κανόνες σεξουαλικής συμπεριφοράς σε δημόσιους ή μη χώρους, ενώ στα άτομα υψηλής λειτουργικότητας, μια βαθύτερη και πολυπλοκότερη προσέγγιση μπορεί να θεωρηθεί κατάλληλη. Για παράδειγμα, με τα άτομα της δεύτερης ομάδας, μπορούμε να εμβαθύνουμε στις σεξουαλικές σχέσεις, μιλώντας για την σπουδαιότητα σε αυτές, της ενσυναίσθησης, του σεβασμού και της εκτίμησης του άλλου ατόμου. Τα παραπάνω είναι απαραίτητα για να μπορέσει να υπάρχει μία επί ίσοις όροις σχέση αμοιβαίων συναισθημάτων, αγάπης, επιθυμίας και αποδοχής, τα οποία μπορούν να αναπτυχθούν μεταξύ ατόμων διαφορετικού αλλά και ίδιου φύλλου.
Γενικά ωστόσο, η εκπαίδευση πρέπει να περιλαμβάνει θέματα όπως τα γυναικεία και ανδρικά μέρη του σώματος, η σεξουαλική υγεία, η αναπαραγωγή και προφύλαξη, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και η προστασία από αυτά, η διαφορά μεταξύ σεξουαλικής και φιλικής σχέσης, οι φυλετικές διαφορές στην σεξουαλική συμπεριφορά και επιθυμία, οι σχέσεις, ο γάμος, η τεκνοποίηση, ζητήματα κακοποίησης και εκμετάλλευσης, ζητήματα προσωπικών ορίων, αυτό - εκτίμησης και άρνησης σε πιθανές σεξουαλικές προκλήσεις.
Πριν προχωρήσουμε, τονίζουμε την σπουδαιότητα της εκπαίδευσης, πάνω σε ζητήματα σεξουαλική κακοποίησης. Τα άτομα με αυτισμό είναι εξαιρετικά ευάλωτα σε τέτοιες συμπεριφορές. Η εκμάθηση του “όχι”, ως απάντηση σε μία ανεπιθύμητη σεξουαλική πρόσκληση και των προσωπικών ορίων, καθώς και των συμπεριφορών που θεωρούνται αποδεκτές προς το άτομο, είναι σημαντικές, γιατί μπορούν να το προστατέψουν από ανεπιθύμητες καταστάσεις. Αντίστοιχα επίσης για να μην γίνει θύτης το άτομο με αυτισμό, η κατανόηση των συναισθημάτων του άλλου, ο σεβασμός της ιδιωτικότητας και ο αυτοέλεγχος, είναι ζητήματα που πρέπει να ενταχθούν στο πρόγραμμα που σχεδιάζουμε. Μέσα από παιχνίδι ρόλων και διαφορετικά σενάρια μπορούμε να φέρουμε το άτομο αντιμέτωπο με διαφορετικές, πολύπλοκες και απαιτητικές καταστάσεις ,ώστε να του μάθουμε να αντιδρά με τον ασφαλέστερο τρόπο, τόσο για τον ίδιο όσο και το άτομο απέναντί του.
Οι παρεμβάσεις γενικά, πρέπει να είναι οπτικές κατά προτίμηση, να ενθαρρύνουν την μίμηση και το παιχνίδι ρόλων, να είναι ειδικές και όχι γενικές, σύντομες, συνεχής, ξεκάθαρες και εξειδικευμένες, να διδάσκονται και να σχεδιάζονται με γνώμονα τις πραγματικές συνθήκες ζωής και τις προκλήσεις της και να επαναλαμβάνονται συχνά. Πρέπει επίσης, να δουλεύεται ένα ζήτημα τη φορά ή αν το επιτρέπει το γνωστικό επίπεδο του ατόμου, μέχρι δύο.
Μέθοδοι διδασκαλίας είναι η μαγνητοσκόπηση πραγματικών ή φανταστικών καταστάσεων τις οποίες βλέπουμε μαζί με το άτομο και έπειτα ακολουθεί συζήτηση. Άλλοι μέθοδοι είναι η αλληλεπίδραση με του συνομήλικους, η προσωπική συμβουλευτική και η εκμάθηση κατάλληλων ανά περίσταση κοινωνικών δεξιοτήτων, η δημιουργία κοινωνικών ιστοριών, η μάθηση μέσω υπολογιστών, η εκμάθηση σεναρίων ανά περίπτωση και άλλες. Γενικά, οι ανοικτές συζητήσεις πάνω στο θέμα, πρέπει να είναι στο προσκήνιο, ειδικά όταν μιλάμε για ένα έφηβο ή προέφηβο υψηλής λειτουργικότητας. Η γενίκευση των μαθημένων δεξιοτήτων, των τεχνικών προσέγγισης και αυτοσυγκράτησης πρέπει να γίνεται σταδιακά και με πολύ βοήθεια και υπομονή, καθώς πιθανόν να χρειαστεί να γυρίζουμε στους κανόνες ξανά και ξανά και ειδικά σε μέρη με πολλαπλά ερεθίσματα.
Ένα τεράστιο ζήτημα που απασχολεί του γονείς, τους κηδεμόνες και τους φροντιστές είναι αυτό τους αυνανισμού. Συνήθως αρχίζει στην προεφηβική ηλικία, αλλά μόλις οι έφηβοι/ες βιώσουν το πρώτο οργασμό μέσω αυτού, έχει παρατηρηθεί ότι η δραστηριότητα αυξάνεται. Ο αυνανισμός μπορεί επίσης να είναι μέρος της στερεοτυπίας ενός ατόμου. Στην πρώτη περίπτωση είναι σημαντικό ο/η έφηβος να καταλάβει ότι πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στις δραστηριότητές του/της. Μπορούμε να βοηθήσουμε λέγοντάς για παράδειγμα ότι είναι καλό να αυνανίζεται κάποιος στο κρεβάτι του ή το βράδυ, ενώ την ημέρα είναι καλό έχει άλλες δραστηριότητες. Σε περίπτωση δημόσιου αυνανισμού, καλό είναι, κατ’ αρχήν να διακόπτουμε λέγοντας για παράδειγμα: “Ξέρω ότι αυτό σου αρέσει, και καλά κάνει και σου αρέσει, αλλά είναι κάτι ιδιαίτερο και πολύ προσωπικό”. Αν υπάρχει κάποιο πρόγραμμα ή συμφωνία για προσπάθεια μείωσης της δραστηριότητας, κατά τη διάρκεια της ημέρας, μπορούμε να δείξουμε και να υπενθυμίσουμε το πρόγραμμα που έχουμε από κοινού φτιάξει, ενώ πρέπει να υπενθυμίσουμε ποιοί είναι οι κατάλληλοι τρόποι και χώροι για να εκφραστεί αυτή η ανάγκη.
Στην δεύτερη περίπτωση (στερεοτυπία), η συμπεριφορά πρέπει και πάλι να διακοπεί. Μπορούμε αμέσως να ανακατευθύνουμε την προσοχή του ατόμου, σε δραστηριότητα που απαιτεί την χρήση και των δύο χεριών ή σε δραστηριότητα που απαιτεί πνευματική ή/και σωματική κόπωση. Καλό είναι να έχουμε γενικότερα κατά νου ότι, ο συνεχής αυνανισμός μπορεί να οφείλεται σε έλλειψη προγράμματος, σε έλλειψη εκπαίδευσης, σε έλλειψη ιδιωτικού χώρου και χρόνου, σε αυστηρές συμπεριφορές και συμπεριφορές τιμωρίας των γονέων και φροντιστών, ακόμα και σε έλλειψη απτικών ερεθισμάτων.
Η περίπτωση να υπάρξουν και να υπάρχουν, σχετικά προβλήματα συμπεριφοράς ή δυσκολία στην εκμάθηση των κατάλληλων συμπεριφορών, είναι μεγάλη. Η προσεκτική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού προγράμματος που έχουμε σχεδιάσει, των τρόπων διδασκαλίας και όλων των παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν το άτομο, είναι κατ’ αρχήν απαραίτητες. Πιθανόν να χρειάζεται περισσότερη και εντατικότερη εκπαίδευση ή αλλαγή κάποιων σημείων του ίδιου του προγράμματος. Όπως και σε όλες τις προβληματικές συμπεριφορές, αυτό που προτείνουμε είναι η αποκωδικοποίηση της συμπεριφοράς και των γεγονότων που προηγήθηκαν (κυρίως) και ακολούθησαν αυτήν. Η πολύπλευρη και πολυδιάστατη προσέγγισή της, βοηθάει να βρούμε ευκολότερα και με μεγαλύτερη ακρίβεια το σημείο, μέσα από το οποίο μπορούμε να παρέμβουμε αποτελεσματικότερα.
Μην ξεχνάμε τέλος, ότι η έκφραση της σεξουαλικότητας και της σεξουαλικής επιθυμίας είναι δικαίωμα κάθε ανθρώπου, ανεξαρτήτως αναπηρίας. Πριν από την οποιαδήποτε προσπάθειά μας να βοηθήσουμε ένα άτομο με αυτισμό στην σεξουαλική του διαπαιδαγώγηση, πρέπει να κατανοήσουμε ποιά είναι τα δικά μας κίνητρα και τα δικά μας συναισθήματα και απόψεις απέναντι στο συγκεκριμένο ζήτημα. Πρέπει να κατανοήσουμε πώς νιώθουμε για τους εναλλακτικούς τρόπου έκφρασης, όπως η αυτοϊκανοποίηση και να κατανοήσουμε τις ανάγκες των ατόμων με αυτισμό, για ορθή και αποδεκτή σεξουαλική συμπεριφορά. Σε κάθε περίπτωση, η αξιολόγηση των αναγκών και ο συνεχής επαναπροσδιορισμός των στόχων, εφόσον επιβάλλεται, είναι απαραίτητη, ώστε να μπορέσουμε να βοηθήσουμε στο έπακρο στην ανάπτυξη ενός υγιούς σεξουαλικά ατόμου.
Πηγή :https://plus.google.com/+AlexandraKakoudaki/posts
http://www.autismosirakleio.gr/gr/arthrografia/seksualiki-diapaidagogisi-se-atoma-me-autismo-57
Η σεξουαλικότητα και η έκφρασή της είναι κάτι φυσιολογικό, σε κάθε άνθρωπο, όπως ακριβώς είναι και η έκφραση του αισθήματος της πείνας, της δίψας και των άλλων λειτουργιών. Τα άτομα με αυτισμό, όπως και αυτά με την τυπική ανάπτυξη έχουν την ανάγκη και το δικαίωμα της έκφρασης αυτής.
Δεν υφίσταται προς το παρόν καμία έρευνα που να δείχνει ότι τα άτομα με αυτισμό είναι ασεξουαλικά. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως εξαιρετικά χαμηλής λειτουργικότητας δεν παρατηρούνται σεξουαλικές ανάγκες. Γενικά όμως τα άτομα με ΔΑΔ, ωριμάζουν σωματικά και σεξουαλικά την ίδια περίοδο με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης της ηλικίας τους. Καμία επίσης έρευνα δεν έχει αποδείξει ότι τα άτομα στο αυτιστικό φάσμα τείνουν περισσότερο στην ομοφυλοφιλία σε σχέση με τα νευροτυπικά άτομα. Ενδιαφέρον ωστόσο είναι το γεγονός ότι είναι περισσότερο ανεκτικά με την έκφραση των συναισθημάτων μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλλου, σε σχέση με τον τυπικό πληθυσμό.
Είτε μιλάμε για ένα παιδί με αυτισμό, είτε για ένα με τυπική ανάπτυξη η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να ξεκινάει νωρίς, καθώς είναι σημαντική για την ανάπτυξη της αυτό - εκτίμησής του. Ήδη στην ηλικία των τριών, τα παιδιά αρχίζουν να ξεχωρίσουν το αγόρι από το κορίτσι. Αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι μπορούμε να μιλήσουμε σε ένα μικρό παιδί για την σεξουαλική πράξη ή τους τρόπους έκφρασης της ανθρώπινης σεξουαλικής επιθυμίας. Σημαίνει όμως, για παράδειγμα, ότι ονομάζουμε σωστά τα μέρη του σώματος, αποφεύγοντας μωρουδιακή ή παιδιάστικη γλώσσα. Σημαίνει επίσης ότι ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού και την γνωστική του ικανότητα, ξεκινάμε να του μιλάμε για τα συναισθήματα μεταξύ δύο ατόμων και πώς και υπό ποιές συνθήκες, αυτά εκφράζονται μέσα από την τρυφερότητα, το φίλημα και το άγγιγμα.
Η εκμάθηση της κατάλληλης σεξουαλικής έκφρασης σε ένα παιδί με αυτισμό μπορεί να είναι εξαιρετικά απαιτητική. Τα περισσότερα παιδιά ανάλογα με την αναπτυξιακή τους ωρίμανση μαθαίνουν τόσο από το οικογενειακό όσο και από το σχολικό περιβάλλον για τις συμπεριφορές, οι οποίες είναι αποδεκτές. Η κατανόηση πολλών πραγμάτων που έχουν να κάνουν με την σεξουαλικότητα αναπτύσσεται μέσω αλληλεπιδράσεων με γονείς, ενήλικες, μέλη της οικογένειας, αδέλφια, συνομήλικους και δασκάλους. Τα άτομα με αυτισμό καθώς έχουν δυσκολία να πραγματοποιήσουν κοινωνικές επαφές, χάνουν αρκετές από τις παραπάνω πηγές πληροφόρησης και μάθησης.
Πολλοί γονείς αναφέρουν ότι τα παιδιά τους μπαίνοντας στην εφηβεία αρχίζουν να έχουν εντονότερες σεξουαλικές συμπεριφορές. Πολλές φορές αυτές θεωρούνται ανάρμοστες, καθώς πραγματοποιούνται σε δημόσιους χώρους. Το ακατάλληλο άγγιγμα άλλων παιδιά, το άγγιγμα των γεννητικών οργάνων, το γδύσιμο σε δημόσιους χώρους ή ο δημόσιος αυνανισμός είναι συμπεριφορές που μπορούν να γίνουν από όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως γνωστικής ικανότητας ή διαταραχής. Το ζήτημα με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης είναι ότι είναι σε θέση να κατανοήσουν τους άγραφους κανόνες και μέσα από την αλληλεπίδρασή τους με τους συνομηλίκους τους ή την παρατήρηση του κόσμου γύρω τους, κάτι το οποίο θεωρείται δύσκολο για ένα παιδί μέσα στο φάσμα. Δυσκολία παρατηρείται επίσης και στην κατανόηση των μη λεκτικών μηνυμάτων. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σύγχυση και παρανόηση για παράδειγμα της ευγενικής απόρριψης μίας πρότασης, οδηγώντας σε προβληματική και πιεστική συμπεριφορά, η οποία μπορεί να εκληφθεί και ως παρενόχληση. Για όλα τα παραπάνω η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να είναι εντατική, μεθοδευμένη, καλά οργανωμένη και κυρίως εξατομικευμένη.
Αν πιστεύουμε ότι η σεξουαλική έκφραση ενός άτομου με αυτισμό είναι λάθος και πρέπει να αποτρέπεται, είναι πιθανόν να μην εκπαιδεύσουμε ποτέ το άτομο σωστά και ως εκ τούτου αυτό να κρατήσει την οποιαδήποτε απορία ή φοβία του σχετικά με το θέμα ανέκφραστη. Θα θεωρήσει πιθανότατα, ότι η επιθυμία του είναι μέρος της διαταραχής του για την οποία πιθανόν να νιώθει διαφορετικός ή παράξενος. Το παραπάνω ανοίγει ασκούς αρνητικών συναισθημάτων, όπως ο φόβος και η ντροπή. Επίσης σε οποιαδήποτε περίπτωση με αυτό τον τρόπο δεν προστατεύουμε ένα παιδί ή ενήλικα με αυτισμό από την σεξουαλική κακοποίηση ή την εκμετάλλευση.
Καθώς τα άτομα με αυτισμό, όσο οι μέθοδοι παρέμβασης βελτιώνονται και οι σχετικές έρευνες προχωρούν, έχουν πολλές πιθανότητες να βγουν στην κοινωνία ως ενεργά μέλη της, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την σπουδαιότητα τα διαπαιδαγώγησής τους σε θέματα που αφορούν την σεξουαλικότητά τους και την έκφρασή της. Καλό είναι επίσης να έχουμε κατά νου ότι είναι δικαίωμα των ατόμων αυτών να μπορούν να την εκφράσουν με τρόπο που να τους ταιριάζει, όπως είναι δικαίωμά τους και η σωστή καθοδήγηση και υποστήριξη πάνω σε σχετικά ζητήματα.
Μην ξεχνάμε τέλος, ότι δεν πρέπει να κρίνουμε το κατά πόσο είναι απαραίτητη η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού βασιζόμενοι στην διαταραχή του, καθώς έτσι το αφήνουμε εκτεθειμένο κα επιρρεπές. Όπως ένα παιδί μαθαίνει να τρώει, να πίνει, να διαβάζει και να αντιμετωπίζει τους φόβους του, έτσι πρέπει να μάθει να εκφράζει με κατάλληλο τρόπο την σεξουαλική του επιθυμία και την σεξουαλικότητά του, μέσα από κατάλληλη υποστήριξη, πληροφόρηση και οριοθέτηση.
Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση σε άτομα με αυτισμό
πιγραμματικά, στο προηγούμενο άρθρο μας, το οποίο σχετίζεται με αυτό, μιλήσαμε για την σεξουαλικότητα των ατόμων με αυτισμό και το δικαίωμά τους τόσο στην έκφραση αυτής, όσο και στην σωστή εκπαίδευση και καθοδήγησή τους πάνω στο ζήτημα.
Η “άτυπη” εκπαίδευση ενός παιδιού αρχίζει τουλάχιστον από την ηλικία των τριών, όταν αρχίζουμε να του μαθαίνουμε ποιό είναι το κορίτσι και ποιό το αγόρι. Σε μεγαλύτερη ηλικία επίσης, μαθαίνουμε σε ένα παιδί την ονομασία των μερών του σώματος. Η εντατική και μεθοδευμένη ωστόσο εκπαίδευση, πρέπει να αρχίζει πριν ακόμα το άτομο μπει στην εφηβεία, ώστε κατά την περίοδο αυτή να είναι ήδη προετοιμασμένο και να μπορεί να μάθει και να εκπαιδευτεί, σε πιο πολύπλοκα ζητήματα. Κάθε πρόγραμμα πρέπει να είναι εξατομικευμένο. Αυτό σημαίνει ότι ο σχεδιασμός του, οι απαιτήσεις του και η έντασή του, πρέπει να ανταποκρίνονται στο γνωστικό επίπεδο του κάθε ατόμου και να δημιουργείται έπειτα από προσεκτική και σχολαστική αξιολόγησή του.
Σε άτομα χαμηλής λειτουργικότητας μπορεί να αρκεί η επικέντρωση στους κανόνες σεξουαλικής συμπεριφοράς σε δημόσιους ή μη χώρους, ενώ στα άτομα υψηλής λειτουργικότητας, μια βαθύτερη και πολυπλοκότερη προσέγγιση μπορεί να θεωρηθεί κατάλληλη. Για παράδειγμα, με τα άτομα της δεύτερης ομάδας, μπορούμε να εμβαθύνουμε στις σεξουαλικές σχέσεις, μιλώντας για την σπουδαιότητα σε αυτές, της ενσυναίσθησης, του σεβασμού και της εκτίμησης του άλλου ατόμου. Τα παραπάνω είναι απαραίτητα για να μπορέσει να υπάρχει μία επί ίσοις όροις σχέση αμοιβαίων συναισθημάτων, αγάπης, επιθυμίας και αποδοχής, τα οποία μπορούν να αναπτυχθούν μεταξύ ατόμων διαφορετικού αλλά και ίδιου φύλλου.
Γενικά ωστόσο, η εκπαίδευση πρέπει να περιλαμβάνει θέματα όπως τα γυναικεία και ανδρικά μέρη του σώματος, η σεξουαλική υγεία, η αναπαραγωγή και προφύλαξη, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και η προστασία από αυτά, η διαφορά μεταξύ σεξουαλικής και φιλικής σχέσης, οι φυλετικές διαφορές στην σεξουαλική συμπεριφορά και επιθυμία, οι σχέσεις, ο γάμος, η τεκνοποίηση, ζητήματα κακοποίησης και εκμετάλλευσης, ζητήματα προσωπικών ορίων, αυτό - εκτίμησης και άρνησης σε πιθανές σεξουαλικές προκλήσεις.
Πριν προχωρήσουμε, τονίζουμε την σπουδαιότητα της εκπαίδευσης, πάνω σε ζητήματα σεξουαλική κακοποίησης. Τα άτομα με αυτισμό είναι εξαιρετικά ευάλωτα σε τέτοιες συμπεριφορές. Η εκμάθηση του “όχι”, ως απάντηση σε μία ανεπιθύμητη σεξουαλική πρόσκληση και των προσωπικών ορίων, καθώς και των συμπεριφορών που θεωρούνται αποδεκτές προς το άτομο, είναι σημαντικές, γιατί μπορούν να το προστατέψουν από ανεπιθύμητες καταστάσεις. Αντίστοιχα επίσης για να μην γίνει θύτης το άτομο με αυτισμό, η κατανόηση των συναισθημάτων του άλλου, ο σεβασμός της ιδιωτικότητας και ο αυτοέλεγχος, είναι ζητήματα που πρέπει να ενταχθούν στο πρόγραμμα που σχεδιάζουμε. Μέσα από παιχνίδι ρόλων και διαφορετικά σενάρια μπορούμε να φέρουμε το άτομο αντιμέτωπο με διαφορετικές, πολύπλοκες και απαιτητικές καταστάσεις ,ώστε να του μάθουμε να αντιδρά με τον ασφαλέστερο τρόπο, τόσο για τον ίδιο όσο και το άτομο απέναντί του.
Οι παρεμβάσεις γενικά, πρέπει να είναι οπτικές κατά προτίμηση, να ενθαρρύνουν την μίμηση και το παιχνίδι ρόλων, να είναι ειδικές και όχι γενικές, σύντομες, συνεχής, ξεκάθαρες και εξειδικευμένες, να διδάσκονται και να σχεδιάζονται με γνώμονα τις πραγματικές συνθήκες ζωής και τις προκλήσεις της και να επαναλαμβάνονται συχνά. Πρέπει επίσης, να δουλεύεται ένα ζήτημα τη φορά ή αν το επιτρέπει το γνωστικό επίπεδο του ατόμου, μέχρι δύο.
Μέθοδοι διδασκαλίας είναι η μαγνητοσκόπηση πραγματικών ή φανταστικών καταστάσεων τις οποίες βλέπουμε μαζί με το άτομο και έπειτα ακολουθεί συζήτηση. Άλλοι μέθοδοι είναι η αλληλεπίδραση με του συνομήλικους, η προσωπική συμβουλευτική και η εκμάθηση κατάλληλων ανά περίσταση κοινωνικών δεξιοτήτων, η δημιουργία κοινωνικών ιστοριών, η μάθηση μέσω υπολογιστών, η εκμάθηση σεναρίων ανά περίπτωση και άλλες. Γενικά, οι ανοικτές συζητήσεις πάνω στο θέμα, πρέπει να είναι στο προσκήνιο, ειδικά όταν μιλάμε για ένα έφηβο ή προέφηβο υψηλής λειτουργικότητας. Η γενίκευση των μαθημένων δεξιοτήτων, των τεχνικών προσέγγισης και αυτοσυγκράτησης πρέπει να γίνεται σταδιακά και με πολύ βοήθεια και υπομονή, καθώς πιθανόν να χρειαστεί να γυρίζουμε στους κανόνες ξανά και ξανά και ειδικά σε μέρη με πολλαπλά ερεθίσματα.
Ένα τεράστιο ζήτημα που απασχολεί του γονείς, τους κηδεμόνες και τους φροντιστές είναι αυτό τους αυνανισμού. Συνήθως αρχίζει στην προεφηβική ηλικία, αλλά μόλις οι έφηβοι/ες βιώσουν το πρώτο οργασμό μέσω αυτού, έχει παρατηρηθεί ότι η δραστηριότητα αυξάνεται. Ο αυνανισμός μπορεί επίσης να είναι μέρος της στερεοτυπίας ενός ατόμου. Στην πρώτη περίπτωση είναι σημαντικό ο/η έφηβος να καταλάβει ότι πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στις δραστηριότητές του/της. Μπορούμε να βοηθήσουμε λέγοντάς για παράδειγμα ότι είναι καλό να αυνανίζεται κάποιος στο κρεβάτι του ή το βράδυ, ενώ την ημέρα είναι καλό έχει άλλες δραστηριότητες. Σε περίπτωση δημόσιου αυνανισμού, καλό είναι, κατ’ αρχήν να διακόπτουμε λέγοντας για παράδειγμα: “Ξέρω ότι αυτό σου αρέσει, και καλά κάνει και σου αρέσει, αλλά είναι κάτι ιδιαίτερο και πολύ προσωπικό”. Αν υπάρχει κάποιο πρόγραμμα ή συμφωνία για προσπάθεια μείωσης της δραστηριότητας, κατά τη διάρκεια της ημέρας, μπορούμε να δείξουμε και να υπενθυμίσουμε το πρόγραμμα που έχουμε από κοινού φτιάξει, ενώ πρέπει να υπενθυμίσουμε ποιοί είναι οι κατάλληλοι τρόποι και χώροι για να εκφραστεί αυτή η ανάγκη.
Στην δεύτερη περίπτωση (στερεοτυπία), η συμπεριφορά πρέπει και πάλι να διακοπεί. Μπορούμε αμέσως να ανακατευθύνουμε την προσοχή του ατόμου, σε δραστηριότητα που απαιτεί την χρήση και των δύο χεριών ή σε δραστηριότητα που απαιτεί πνευματική ή/και σωματική κόπωση. Καλό είναι να έχουμε γενικότερα κατά νου ότι, ο συνεχής αυνανισμός μπορεί να οφείλεται σε έλλειψη προγράμματος, σε έλλειψη εκπαίδευσης, σε έλλειψη ιδιωτικού χώρου και χρόνου, σε αυστηρές συμπεριφορές και συμπεριφορές τιμωρίας των γονέων και φροντιστών, ακόμα και σε έλλειψη απτικών ερεθισμάτων.
Η περίπτωση να υπάρξουν και να υπάρχουν, σχετικά προβλήματα συμπεριφοράς ή δυσκολία στην εκμάθηση των κατάλληλων συμπεριφορών, είναι μεγάλη. Η προσεκτική αξιολόγηση του εκπαιδευτικού προγράμματος που έχουμε σχεδιάσει, των τρόπων διδασκαλίας και όλων των παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν το άτομο, είναι κατ’ αρχήν απαραίτητες. Πιθανόν να χρειάζεται περισσότερη και εντατικότερη εκπαίδευση ή αλλαγή κάποιων σημείων του ίδιου του προγράμματος. Όπως και σε όλες τις προβληματικές συμπεριφορές, αυτό που προτείνουμε είναι η αποκωδικοποίηση της συμπεριφοράς και των γεγονότων που προηγήθηκαν (κυρίως) και ακολούθησαν αυτήν. Η πολύπλευρη και πολυδιάστατη προσέγγισή της, βοηθάει να βρούμε ευκολότερα και με μεγαλύτερη ακρίβεια το σημείο, μέσα από το οποίο μπορούμε να παρέμβουμε αποτελεσματικότερα.
Μην ξεχνάμε τέλος, ότι η έκφραση της σεξουαλικότητας και της σεξουαλικής επιθυμίας είναι δικαίωμα κάθε ανθρώπου, ανεξαρτήτως αναπηρίας. Πριν από την οποιαδήποτε προσπάθειά μας να βοηθήσουμε ένα άτομο με αυτισμό στην σεξουαλική του διαπαιδαγώγηση, πρέπει να κατανοήσουμε ποιά είναι τα δικά μας κίνητρα και τα δικά μας συναισθήματα και απόψεις απέναντι στο συγκεκριμένο ζήτημα. Πρέπει να κατανοήσουμε πώς νιώθουμε για τους εναλλακτικούς τρόπου έκφρασης, όπως η αυτοϊκανοποίηση και να κατανοήσουμε τις ανάγκες των ατόμων με αυτισμό, για ορθή και αποδεκτή σεξουαλική συμπεριφορά. Σε κάθε περίπτωση, η αξιολόγηση των αναγκών και ο συνεχής επαναπροσδιορισμός των στόχων, εφόσον επιβάλλεται, είναι απαραίτητη, ώστε να μπορέσουμε να βοηθήσουμε στο έπακρο στην ανάπτυξη ενός υγιούς σεξουαλικά ατόμου.
Πηγή :https://plus.google.com/+AlexandraKakoudaki/posts
http://www.autismosirakleio.gr/gr/arthrografia/seksualiki-diapaidagogisi-se-atoma-me-autismo-57
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου