Η εκπαίδευση ενός παιδιού με αυτισμό στην τουαλέτα είναι μια εξολοκλήρου νέα δεξιότητα. Η διδασκαλία νέων δεξιοτήτων σε παιδιά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού λειτουργεί καλύτερα, όταν τα βήματα του εκπαιδευτικού έργου οργανώνονται σε απλά κομμάτια. Η διδασκαλία πρέπει επίσης να είναι συνεπής όλες τις ώρες και το παιδί να μπορεί να προβλέπει τα οφέλη και τις συνέπειες. Για να είναι επιτυχής η εκπαίδευση, το παιδί πρέπει να περάσει από ανάλογες υπενθυμίσεις (χρονομετρημένες επισκέψεις στη τουαλέτα) ώστε να αναγνωρίζει τα σημάδια μιας γεμάτης ουροδόχου κύστης και να προβαίνει στις απαραίτητες ενέργειες.
Οι γονείς περιμένουν το παιδί να μάθει να χρησιμοποιεί την τουαλέτα ως μέρος της διαδικασίας ανάπτυξής του. Δεν λειτουργεί κάθε παιδί με τον ίδιο τρόπο, μερικά παιδιά είναι δύσκολο να εκπαιδευτούν και μπορεί η εκπαίδευση στην τουαλέτα να γίνει πιο δύσκολη για το γονέα. Το να μάθουν να χρησιμοποιούν την τουαλέτα είναι μέρος της κοινωνικοποίησής τους. Τα παιδιά δείχνουν ενδιαφέρον για την εκπαίδευση στην τουαλέτα, όταν αντιληφθούν ότι άλλα παιδιά και ενήλικες χρησιμοποιούν την τουαλέτα. Υποθέτουν ότι η χρήση της τουαλέτας είναι μέρος του να θεωρούνται «μεγάλο αγόρι ή κορίτσι».
Τα περισσότερα παιδιά απολαμβάνουν την αναγνώριση και την ικανοποίηση που λαμβάνουν από τους ενήλικες κατά τη χρήση της τουαλέτας, καθώς και τα οφέλη που αποκομίζουν από αυτό. Ωστόσο, τα μικρά παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να εφαρμόσουν την ίδια κοινωνική αλληλεπίδραση για την τουαλέτα. Επίσης, καλούνται να αλλάξουν τις γενικές τους συνήθειες και τελετουργίες και, επιπλέον, ίσως να μη γνωρίζουν ή να μην είναι ακόμη σε θέση να ελέγξουν το σώμα τους με ακρίβεια.
Πότε να ξεκινήσετε την εκπαίδευση στην τουαλέτα σε ένα αυτιστικό παιδί
Πολλά αυτιστικά παιδιά εκπαιδεύονται στην τουαλέτα αργότερα από τον μέσο όρο ηλικίας. Αρκετά εκπαιδεύονται στην ούρηση πριν εκπαιδευτούν στην αφόδευση και πολλά παιδιά χρειάζονται περισσότερο χρόνο εκπαίδευσης.
Ξεκινήστε την εκπαίδευση στην τουαλέτα όταν μπορείτε να έχετε θετικά αποτελέσματα και το παιδί είναι σε θέση να:
Χρήσιμες επισημάνσεις
Ένα παιδί με αυτισμό μπορεί να μην είναι σε θέση να επικοινωνήσει την ανάγκη του να πάει στην τουαλέτα, ως εκ τούτου τα σημάδια του σώματος του παιδιού, συνήθειες και οπτικές ενδείξεις είναι πιθανό να βοηθήσουν σημαντικά.
Το παιδί με αυτισμό μπορεί να μάθει να χρησιμοποιεί την τουαλέτα στο σπίτι και να μην είναι σε θέση να προσαρμοστεί σε μια νέα κατάσταση εύκολα.
Ένα παιδί με αυτισμό ίσως να έχει αισθητηριακές δυσκολίες, όπως δυσφορία από το σκληρό κάθισμα της τουαλέτας, να φοβάται από το πιτσίλισμα του νερού ή να θέλει να παίξει με ή να παρακολουθήσει την περιστροφική κίνηση του νερού της τουαλέτας.
Η εκπαίδευση στην τουαλέτα σε δημόσια λουτρά μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει στα παιδιά με αυτισμό φόβο για τους στεγνωτήρες χεριών, προβλήματα με τις πόρτες, ενόχληση από τον θόρυβο που κάνει το καζανάκι της τουαλέτας ή μια σειρά άλλων προκλήσεων.
Η εκπαίδευση στην τουαλέτα όσον αφορά την αφόδευση συνήθως είναι πιο δύσκολη και γίνεται λιγότερο συχνά. Μερικά παιδιά κάθονται από μόνα τους σε θέση οκλαδόν, ορισμένα επιμένουν να φορέσουν πάνα για να αφοδεύσουν, ορισμένα φοβούνται ότι θα πονέσουν, μερικά λερώνονται με περιττώματα και άλλα θέλουν τόσο πολύ να είναι καθαρά, που αντιδρούν στην ιδέα να λερωθούν.
Κατά την εκπαίδευση στην τουαλέτα πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα εμφάνισης ιατρικών προβλημάτων και ληφθούν υπόψη οι φόβοι που μπορεί να έχουν αναπτυχθεί λόγω του πόνου από δυσκοιλιότητα ή λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος κατά το παρελθόν.
Πριν ξεκινήσει η εκπαίδευση, βεβαιωθείτε ότι το παιδί δεν έχει κάποιο ιατρικό πρόβλημα που θα μπορούσε να επηρεάσει την επιτυχή έκβαση της εκπαίδευση στην τουαλέτα. Αυτό μπορεί να ρυθμιστεί από τον οικογενειακό ιατρό μετά από μια τυπική σωματική εξέταση. Επικοινωνήστε με τον γιατρό , αν παρατηρήσετε οποιαδήποτε ασυνήθιστα σημάδια, όπως υπερβολική ή πολύ λίγη ούρηση, επώδυνη ούρηση, συχνή ούρηση ή αν το παιδί παρουσιάζει ακράτεια ούρων. Το ίδιο ισχύει και για τις ανησυχίες σας για τα κόπρανα. Τα παιδιά με αυτισμό έχουν υψηλότερο από το αναμενόμενο ποσοστό γαστρεντερικών παθήσεων (δυσκοιλιότητα ή διάρροια ή και τα δύο) και απαιτούν επιπρόσθετη προσοχή σε μια τέτοια περίπτωση.
Στρατηγικές Επιτυχίας στην Εκπαίδευση Χρήσης της Τουαλέτας
Πριν από την έναρξη της εκπαίδευσης στη χρήση της τουαλέτας τηρήστε ένα αρχείο για λίγες ημέρες, καταγράφοντας κάθε 20 - 30 λεπτά αν το παιδί είναι στεγνό, βρεγμένο ή βρώμικο. Μερικές πάνες έχουν μια λωρίδα που αλλάζει χρώμα για να σας διευκολύνουν σε αυτό. Χαρτογραφήστε τα αποτελέσματα κατά διαστήματα, ίσως μία φορά τη ημέρα κάθε εβδομάδα μετά την έναρξη της εκπαίδευσης, ώστε να παρακολουθείτε την πρόοδο, τα προβλήματα και τις τάσεις.
Όταν ξεκινάτε την εκπαίδευση στην τουαλέτα, προετοιμάστε το περιβάλλον με τον απαιτούμενο εξοπλισμό και απομακρύνετε επιπλέον περισπασμούς.
Σχεδιάστε ένα πρόγραμμα για την τουαλέτα που θα αντιστοιχεί στα αποτελέσματα που έχετε πάρει. Αν το παιδί μένει συνήθως στεγνό για μια ώρα, αναμένετε να πάει στο μπάνιο περίπου 10 λεπτά πριν. Προσπαθήστε να προσαρμόσετε το πρόγραμμα στους φυσικούς κύκλους της ημέρας.
Προγραμματίστε μια κλασική εκπαίδευση χρήσης της τουαλέτας, την οποία θα ακολουθεί το παιδί σας και κάντε ένα γράφημα αυτής της επαναλαμβανόμενης δραστηριότητας, έτσι ώστε το παιδί σας και καθένας που το βοηθά να μπορεί να το ακολουθήσει. Αλλάξτε το επίπεδο υπόδειξης μειώνοντας τα παραδείγματα καθώς το παιδί γίνεται ικανό στη χρήση της τουαλέτας.
Κρατήστε θετική στάση, επαινέστε τις προσπάθειες, επιβραβεύστε το στεγνό και καθαρό παιδί, αξιοποιήστε την ενθάρρυνση και δώστε χρόνο στο παιδί σας.
Όταν το παιδί σας έχει κάποια επιτυχία όσον αφορά την κατανόηση στη χρήση τουαλέτας, βοηθήσει το να μάθει να το αναφέρει όταν πρόκειται να πάει στην τουαλέτα με ένα νεύμα, μια λέξη ή μια εικόνα ή με συνδυασμό αυτών. Τα παιδιά σήμερα χρησιμοποιούν συχνά γιο-γιο για τις φυσικές τους ανάγκες, αλλά μια εικόνα ή ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της τουαλέτας μπορεί να είναι ιδιαίτερα υποβοηθητικά. Οι οπτικές ενδείξεις ως μέρος του καθημερινού σας προγράμματος βοηθούν το παιδί σας να πει πότε θέλει να πάει στην τουαλέτα.
Οπτικές και Λεκτικές Προτροπές στην Εκπαίδευση Χρήσης της Τουαλέτας
Δώστε μία οπτική και λεκτική προτροπή - όπως μία ακουστική ένδειξη, εφοδιάζοντας το παιδί με έναν βομβητή ή κουδούνι. Αποφασίστε ποιο λεκτικό σύνθημα θα χρησιμοποιεί για να πάει τουαλέτα για ούρηση, για αφόδευση ή απλά για να πάει στο μπάνιο. Εάν χρησιμοποιείτε σημάδια, αντιστοιχίστε τα με τις λεκτικές προτροπές.
Μπείτε στο μπάνιο με την προτροπή που απαιτείται (λεκτική, με ελαφρύ άγγιγμα, κρατώντας το χέρι του παιδιού ή με μεγαλύτερη σωματική βοήθεια).
Κατεβάστε το παντελόνι μέχρι τους αστραγάλους με προτροπή
Καθίστε κάτω με προτροπή
Αφήστε το να ουρήσει ή να αφοδεύσει με προτροπή
Πάρτε χαρτί υγείας και σκουπίστε με προτροπή
Σταθείτε όρθιοι με προτροπή
Σκουπίστε, αν χρειαστεί, και ρίξτε το χαρτί υγείας στην τουαλέτα με προτροπή
Σηκώστε το παντελόνι με προτροπή
Τραβήξτε το καζανάκι με προτροπή
Ανοίξτε τη βρύση και πλύνετε τα χέρια σας με προτροπή
Οπτικά βοηθήματα στην εκπαίδευση χρήσης της τουαλέτας
Για πολλά παιδιά, το να έχουν μια εικόνα της τουαλέτας ή ένα γιογιό ως σημάδι, τα βοηθά. Μπορείτε επίσης να φτιάξετε ένα γράφημα με τη σειρά των κύριων δραστηριοτήτων της ημέρας προσθέτοντας τις εικόνες της τουαλέτας πριν ή μετά από αυτές. Έτσι, τα παιδιά θα μάθουν να πηγαίνουν μόνα τους στην τουαλέτα. Οι εικόνες μπορεί να είναι πλαστικοποιημένες και τοποθετημένες σε σκρατς ή μέσα σε πλαστικά περιβλήματα, ώστε να μπορείτε εσείς ή το παιδί σας να αλλάξει τη σειρά. Εκπαιδεύστε το παιδί σας, χρησιμοποιήστε βιβλία και ακολουθίες εικόνων για να πάει στην τουαλέτα. Οι οπτικές απεικονίσεις το βοηθούν να γνωρίζει τι να κάνει, να θυμάται τι να κάνει και να μαθαίνει την ακολουθία.
Χρήση μίμησης στην εκπαίδευση για την τουαλέτα
Η μίμηση είναι ένα είδος οπτικού βοηθήματος. Πολλά παιδιά με αυτισμό εμφανίζουν καθυστέρηση στις ικανότητές τους για μίμηση, ωστόσο αρκετά παρακολουθούν προσεκτικά το τι συμβαίνει γύρω τους, ακόμη και αν δεν πρόκειται να τα μιμηθούν άμεσα. Παρακολουθώντας στενά κάποιον κοντά στο μέγεθός τους μπορεί να μην είναι χρήσιμο για να χρησιμοποιήσουν το γιογιό τους, αλλά είναι χρήσιμο να δουν ότι το να πηγαίνεις στην τουαλέτα, είναι κάτι που κάνουν όλοι. Μερικά παιδιά μπορεί να ωφεληθούν από τη χρήση μιας κούκλας για να κάνουν αυτά τα βήματα.
Διδάξτε την ιδιωτικότητα και τη σεμνότητα στην εκπαίδευση τουαλέτας
Τα περισσότερα μικρά παιδιά γδύνονται οπουδήποτε και δεν τα νοιάζει ποιος τα βλέπει όταν πηγαίνουν τουαλέτα. Ωστόσο, καθώς πλησιάζουν την ηλικία των τεσσάρων ετών, συχνά αρχίζουν να θέλουν περισσότερη προστασία της ιδιωτικής τους ζωής. Οι ανάγκες των παιδιών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται αυτό που η κοινωνία αναμένει. Φροντίστε να διδάξετε το παιδί σας να ξεκουμπώνει και να κουμπώνει μόνο του το παντελόνι στο μπάνιο, καθώς και να το ανεβάζει και να το στερεώνει πριν εγκαταλείψει την τουαλέτα. Όταν το παιδί σας έχει εκπαιδευτεί στην τουαλέτα διδάξτε του να κλείνει την πόρτα. Επίσης, ίσως να πρέπει να διδάξετε το παιδί σας πότε και πού πρέπει να ντύνεται ή να καλύπτεται για να μην είναι γυμνό.
Μάθετέ τους να ζητούν βοήθεια στο μπάνιο.
Κατά τη διδασκαλία της εκπαίδευσης χρήσης της τουαλέτας χρησιμοποιήστε λέξεις που είναι κατάλληλες
Ορισμένα αυτιστικά παιδιά κολλάνε με τις λέξεις που άκουγαν όταν ήταν πολύ μικρά και δεν τις αλλάζουν με πιο κατάλληλες λέξεις καθώς μεγαλώνουν. Ωστόσο, αν έχετε επίγνωση της ανάγκης τους να ζουν την ηλικία τους, αντιλαμβάνεστε ότι χρειάζεται να χρησιμοποιείτε τις λέξεις που χρησιμοποιούν όλα τα άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας.
Προβλήματα στην Εκπαίδευση Χρήσης της Τουαλέτας
Αρνείται να καθίσει ή δεν κάθεται και χαλαρώνει για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να καθίσει με τα ρούχα του. Βεβαιωθείτε ότι το κάθισμα του γιογιό ή της τουαλέτας είναι άνετο για το παιδί σας, ίσως θα πρέπει να είναι πιο μαλακό, ίσως θα πρέπει να είναι επενδυμένο με μια πάνα ή ίσως τα πόδια του παιδιού σας θα πρέπει να είναι πιο σταθερά. Μερικά παιδιά μπορεί να χρειαστεί να έχουν μικρότερο άνοιγμα στην τουαλέτα και ο πειραματισμός με διάφορα μεγέθη θέσεων ή ακόμη και η κάλυψη της τουαλέτας με μια πετσέτα ή χαρτόνι μπορεί να βοηθήσει. Δώστε στο παιδί σας έναν λόγο για να καθίσει, όπως για παράδειγμα ένα ειδικό βραβείο που θα πάρει ενώ κάθεται. Χρησιμοποιήστε τη μίμηση καθισμένοι μαζί του ή τοποθετήστε δίπλα του καθισμένη μια κούκλα ή το αγαπημένο του φουσκωτό ζωάκι. Δώστε στο παιδί μια οπτική ή ακουστική ένδειξη για το πόσο χρόνο θα καθίσει με ένα οπτικό χρονόμετρο ή με τη διάρκεια ενός τραγουδιού. Βοηθήστε το παιδί σας να χαλαρώσει, ενώ κάθεται παρέχοντας στήριξη στα πόδια και στο σώμα του, όταν χρειάζεται ή τρίβοντας τα πόδια του παιδιού σας. Μερικές φορές τα παιδιά έχουν τόση ένταση ώστε να μην μπορούν να χαλαρώσουν και να πάνε τουαλέτα.
Φόβος για το καζανάκι ή υπερβολική ανησυχία για το καζανάκι
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να παίξει με το νερό που στροβιλίζεται σε άλλες θέσεις και όχι στο μπάνιο, την κατάλληλη χρονική στιγμή. Πάντα να αφήνετε το παιδί σας να γνωρίζει πότε θα τραβήξετε το καζανάκι της τουαλέτας ενώ αυτό βρίσκεται στο μπάνιο. Σταδιακά, φέρτε το παιδί σας πιο κοντά στην τουαλέτα, παρέχοντάς του μια θέση για να σταθεί, ενώ τραβάτε το καζανάκι. Όταν το παιδί είναι έτοιμο, επιτρέψτε του να τραβήξει το καζανάκι και είτε να απομακρυνθεί, είτε να μείνει και να το παρακολουθήσει. Καθιερώστε έναν κανόνα, ότι τραβώντας μια φορά το καζανάκι μετά όλα τελειώνουν.
Παιχνίδι με τη ροή του νερού ή το χαρτί τουαλέτας
Πάρτε το χαρτί τουαλέτας από το ρολό και κρατήστε το ψηλά, μέχρι το παιδί σας να μπορεί να τελειοποιήσει τη χρήση του. Βάλτε ασφάλειες στην τουαλέτα, μέχρι το παιδί σας να καταλάβει ότι οι τουαλέτες δεν είναι μέρη για να παίζουν. Τοποθετήστε μερικά παιχνίδια νερού σε κατάλληλες θέσεις ή αφήστε το να παρακολουθήσει το νερό που στροβιλίζεται σε μπουκάλια. Χρησιμοποιήστε χαρτομάντιλα που είναι κομμένα και διπλωμένα σε κουτί ή κόψτε και διπλώστε χαρτί τουαλέτας για το παιδί.
Αρνείται να καθαριστεί ή δεν θέλει να είναι βρώμικο
Μερικές φορές το λέρωμα με κόπρανα ξεκινά από το παιδί κατά την προσπάθειά του να καθαριστεί. Μπορεί να προσπαθήσει να καθαρίσει και στη συνέχεια να προκαλέσει ένα χάος. Για όποιους λόγους το παιδί σας μπορεί να έχει πρόβλημα σε αυτόν τον τομέα, είναι συνετό να μείνετε όσο πιο ήρεμοι μπορείτε. Βεβαιωθείτε ότι τα μαντηλάκια είναι αρκετά μεγάλα και άνετα για το παιδί σας, συμπεριλαμβανομένων της θερμοκρασίας και της υφής. Εάν το παιδί σας παίρνει κάποια περιττώματα στο χέρι του και φέρεται παράλογα, βοηθήστε το να σκουπιστεί το συντομότερο δυνατό. Εκπαιδεύστε το παιδί ότι μπορεί να καθαρίσει τα χέρια του πλένοντάς τα με σαπούνι και νερό. Μερικές φορές τα παιδιά με αυτισμό μεγαλώνοντας γίνονται ανήσυχα όταν συμβαίνει κάτι, αντιδρώντας υπέρμετρα όταν ξεχειλίσει μια τουαλέτα ή όταν λερώσουν τα χέρια τους, για τον λόγο αυτό θέλουμε να τα διαβεβαιώσουμε έγκαιρα ότι κάτι τέτοιο μπορεί να ρυθμιστεί αρκετά εύκολα.
Φόβος για τη διάρροια ή τη δυσκοιλιότητα
Αυτό είναι ένα κοινό πρόβλημα για πολλά αυτιστικά παιδιά κάποια στιγμή στην παιδική τους ηλικία. Μπορεί να οφείλεται στη διατροφή, στο ότι δεν κάθονται για επαρκές χρονικό διάστημα, δεν είναι σε θέση να χαλαρώσουν, στο επίπεδο δραστηριότητάς τους ή σε διάφορους άλλους παράγοντες. Είναι χρήσιμο να βοηθήσετε ένα παιδί να αναγνωρίσει ότι οι γογγυσμοί και η θέση οκλαδόν το βοηθά στην αφόδευση, και αυτό είναι καλό. Πολλά παιδιά πηγαίνουν και κρύβονται σε μια γωνία για να κάνουν κακά τους και να αντισταθούν σε μια αλλαγή. Βοηθήστε τα να κινηθούν προς το μπάνιο και ίσως χρειαστεί να προσδιορίσετε πού να καθίσουν οκλαδόν με τη χρήση ενός πλαστικού τάπητα ως ενδεικτικό στοιχείο. Σταδιακά, η επιρροή της δράσης του γιογιό ή της τουαλέτας κάνει το παιδί να συνδέσει τις κινήσεις του εντέρου ως σήματα. Ένα παιδί μπορεί να χρειαστεί να φορέσει πάνα ακόμη και όταν κάθεται για λίγο, έτσι δοκιμάστε ένα καπάκι τουαλέτας που να μην εμποδίζει την πάνα. Εάν ένα παιδί εμφανίσει δυσκοιλιότητα σε τακτική βάση, οι κινήσεις του εντέρου μπορεί να είναι δυσάρεστες και πρέπει να ζητήσετε συμβουλές από τον γιατρό.
Δυσκολία να σταθεί κατά την ούρηση
Όταν ο γιος σας κάθεται να ουρήσει και έχει εκπαιδευτεί πλήρως στην τουαλέτα ή όταν αυτός δείχνει ενδιαφέρον να σταθεί σε όρθια θέση, μπορεί να χρειαστεί βοήθεια. Μία οπτική απεικόνιση που δείχνει πώς τα αγόρια χρησιμοποιούν το μπάνιο μπορεί να φανεί χρήσιμη. Για παράδειγμα, εικόνες ενός αγοριού που σηκώνει το καπάκι της τουαλέτας, στέκεται κατά την ούρηση και στοχεύει στην τουαλέτα. Μερικές φορές τα αγόρια δεν θέλουν να αγγίζουν το πέος τους, επειδή κάποια φορά μπορεί να τους έχουν πει να μην το κάνουν. Ίσως να χρειαστεί ένας άνδρας στην οικογένεια για να του δείξει πώς να σημαδεύει και να στοχεύει. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένας στόχος, όπως ένα επιπλέον κομμάτι χαρτί ή χρωματισμένο νερό τουαλέτας.
Παλινδρόμηση στην τουαλέτα
Μερικές φορές κάποιο από τα παιδιά που είναι πλήρως εκπαιδευμένα στην τουαλέτα, θα αρχίσει να έχει πολλά ατυχήματα. Αξιολογήστε τις αλλαγές που έχουν συμβεί και το ποιες πληροφορίες ή πρόσθετη υποστήριξη μπορούν να βοηθήσουν το παιδί σας να αισθανθεί άνετα και πάλι. Μερικοί λόγοι παλινδρόμησης που μπορεί να υπεισέλθουν είναι μετά από μια ασθένεια, αν το παιδί χάσει τον έναν γονέα, μετά την έναρξη της σχολικής χρονιάς, μετά από ένα μωρό που έχει γεννηθεί ή όταν πηγαίνοντας στην τουαλέτα νιώσει πόνο. Το παιδί σας μπορεί να βρεθεί σε μια κατάσταση στην οποία δεν έχει τις ικανότητες να πει σε κάποιον ότι χρειάζεται να πάει στην τουαλέτα. Επιστρέψτε σε όλα τα αρχικά υποστηρικτικά μέσα που είχαν επιτυχία και επαναφέρετέ τα στη ζωή του παιδιού σας, ενώ παράλληλα καθησυχάστε το ότι μπορεί και θα πετύχει.
Συνέπεια στην Εκπαίδευση Τουαλέτας
Οργανώστε την ακολουθία πράξεων και διαμορφώστε ένα πρόγραμμα που τηρείται με συνέπεια, μέχρι το παιδί σας να αντιληφθεί ότι όλα αυτά σχετίζονται με τις λειτουργίες του σώματός του. Κρατήστε τις προσδοκίες σας ρεαλιστικές και ενισχύστε το παιδί σας, τόσο για την προσπάθεια όσο και για την επιτυχία, καθησυχάζοντάς το πάντα ότι θα πετύχει και ότι υπάρχει αρκετός χρόνος για να προσπαθήσει και να είναι υπομονετικό.
Οι γονείς περιμένουν το παιδί να μάθει να χρησιμοποιεί την τουαλέτα ως μέρος της διαδικασίας ανάπτυξής του. Δεν λειτουργεί κάθε παιδί με τον ίδιο τρόπο, μερικά παιδιά είναι δύσκολο να εκπαιδευτούν και μπορεί η εκπαίδευση στην τουαλέτα να γίνει πιο δύσκολη για το γονέα. Το να μάθουν να χρησιμοποιούν την τουαλέτα είναι μέρος της κοινωνικοποίησής τους. Τα παιδιά δείχνουν ενδιαφέρον για την εκπαίδευση στην τουαλέτα, όταν αντιληφθούν ότι άλλα παιδιά και ενήλικες χρησιμοποιούν την τουαλέτα. Υποθέτουν ότι η χρήση της τουαλέτας είναι μέρος του να θεωρούνται «μεγάλο αγόρι ή κορίτσι».
Τα περισσότερα παιδιά απολαμβάνουν την αναγνώριση και την ικανοποίηση που λαμβάνουν από τους ενήλικες κατά τη χρήση της τουαλέτας, καθώς και τα οφέλη που αποκομίζουν από αυτό. Ωστόσο, τα μικρά παιδιά με αυτισμό δυσκολεύονται να εφαρμόσουν την ίδια κοινωνική αλληλεπίδραση για την τουαλέτα. Επίσης, καλούνται να αλλάξουν τις γενικές τους συνήθειες και τελετουργίες και, επιπλέον, ίσως να μη γνωρίζουν ή να μην είναι ακόμη σε θέση να ελέγξουν το σώμα τους με ακρίβεια.
Πότε να ξεκινήσετε την εκπαίδευση στην τουαλέτα σε ένα αυτιστικό παιδί
Πολλά αυτιστικά παιδιά εκπαιδεύονται στην τουαλέτα αργότερα από τον μέσο όρο ηλικίας. Αρκετά εκπαιδεύονται στην ούρηση πριν εκπαιδευτούν στην αφόδευση και πολλά παιδιά χρειάζονται περισσότερο χρόνο εκπαίδευσης.
Ξεκινήστε την εκπαίδευση στην τουαλέτα όταν μπορείτε να έχετε θετικά αποτελέσματα και το παιδί είναι σε θέση να:
- κάθεται άνετα σε ένα γιογιό ή στην τουαλέτα για μερικά λεπτά
- παραμένει στεγνό για τουλάχιστον 60 λεπτά
- γνωρίζει ότι είναι υγρό ή βρώμικο
- δείχνει ενδιαφέρον για τους άλλους ανθρώπους που πηγαίνουν στην τουαλέτα
- δείχνει κατανόηση αιτίας και αιτιατού
- είναι πρόθυμο να συνεργαστεί
Χρήσιμες επισημάνσεις
Ένα παιδί με αυτισμό μπορεί να μην είναι σε θέση να επικοινωνήσει την ανάγκη του να πάει στην τουαλέτα, ως εκ τούτου τα σημάδια του σώματος του παιδιού, συνήθειες και οπτικές ενδείξεις είναι πιθανό να βοηθήσουν σημαντικά.
Το παιδί με αυτισμό μπορεί να μάθει να χρησιμοποιεί την τουαλέτα στο σπίτι και να μην είναι σε θέση να προσαρμοστεί σε μια νέα κατάσταση εύκολα.
Ένα παιδί με αυτισμό ίσως να έχει αισθητηριακές δυσκολίες, όπως δυσφορία από το σκληρό κάθισμα της τουαλέτας, να φοβάται από το πιτσίλισμα του νερού ή να θέλει να παίξει με ή να παρακολουθήσει την περιστροφική κίνηση του νερού της τουαλέτας.
Η εκπαίδευση στην τουαλέτα σε δημόσια λουτρά μπορεί μερικές φορές να προκαλέσει στα παιδιά με αυτισμό φόβο για τους στεγνωτήρες χεριών, προβλήματα με τις πόρτες, ενόχληση από τον θόρυβο που κάνει το καζανάκι της τουαλέτας ή μια σειρά άλλων προκλήσεων.
Η εκπαίδευση στην τουαλέτα όσον αφορά την αφόδευση συνήθως είναι πιο δύσκολη και γίνεται λιγότερο συχνά. Μερικά παιδιά κάθονται από μόνα τους σε θέση οκλαδόν, ορισμένα επιμένουν να φορέσουν πάνα για να αφοδεύσουν, ορισμένα φοβούνται ότι θα πονέσουν, μερικά λερώνονται με περιττώματα και άλλα θέλουν τόσο πολύ να είναι καθαρά, που αντιδρούν στην ιδέα να λερωθούν.
Κατά την εκπαίδευση στην τουαλέτα πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα εμφάνισης ιατρικών προβλημάτων και ληφθούν υπόψη οι φόβοι που μπορεί να έχουν αναπτυχθεί λόγω του πόνου από δυσκοιλιότητα ή λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος κατά το παρελθόν.
Πριν ξεκινήσει η εκπαίδευση, βεβαιωθείτε ότι το παιδί δεν έχει κάποιο ιατρικό πρόβλημα που θα μπορούσε να επηρεάσει την επιτυχή έκβαση της εκπαίδευση στην τουαλέτα. Αυτό μπορεί να ρυθμιστεί από τον οικογενειακό ιατρό μετά από μια τυπική σωματική εξέταση. Επικοινωνήστε με τον γιατρό , αν παρατηρήσετε οποιαδήποτε ασυνήθιστα σημάδια, όπως υπερβολική ή πολύ λίγη ούρηση, επώδυνη ούρηση, συχνή ούρηση ή αν το παιδί παρουσιάζει ακράτεια ούρων. Το ίδιο ισχύει και για τις ανησυχίες σας για τα κόπρανα. Τα παιδιά με αυτισμό έχουν υψηλότερο από το αναμενόμενο ποσοστό γαστρεντερικών παθήσεων (δυσκοιλιότητα ή διάρροια ή και τα δύο) και απαιτούν επιπρόσθετη προσοχή σε μια τέτοια περίπτωση.
Στρατηγικές Επιτυχίας στην Εκπαίδευση Χρήσης της Τουαλέτας
Πριν από την έναρξη της εκπαίδευσης στη χρήση της τουαλέτας τηρήστε ένα αρχείο για λίγες ημέρες, καταγράφοντας κάθε 20 - 30 λεπτά αν το παιδί είναι στεγνό, βρεγμένο ή βρώμικο. Μερικές πάνες έχουν μια λωρίδα που αλλάζει χρώμα για να σας διευκολύνουν σε αυτό. Χαρτογραφήστε τα αποτελέσματα κατά διαστήματα, ίσως μία φορά τη ημέρα κάθε εβδομάδα μετά την έναρξη της εκπαίδευσης, ώστε να παρακολουθείτε την πρόοδο, τα προβλήματα και τις τάσεις.
Όταν ξεκινάτε την εκπαίδευση στην τουαλέτα, προετοιμάστε το περιβάλλον με τον απαιτούμενο εξοπλισμό και απομακρύνετε επιπλέον περισπασμούς.
Σχεδιάστε ένα πρόγραμμα για την τουαλέτα που θα αντιστοιχεί στα αποτελέσματα που έχετε πάρει. Αν το παιδί μένει συνήθως στεγνό για μια ώρα, αναμένετε να πάει στο μπάνιο περίπου 10 λεπτά πριν. Προσπαθήστε να προσαρμόσετε το πρόγραμμα στους φυσικούς κύκλους της ημέρας.
Προγραμματίστε μια κλασική εκπαίδευση χρήσης της τουαλέτας, την οποία θα ακολουθεί το παιδί σας και κάντε ένα γράφημα αυτής της επαναλαμβανόμενης δραστηριότητας, έτσι ώστε το παιδί σας και καθένας που το βοηθά να μπορεί να το ακολουθήσει. Αλλάξτε το επίπεδο υπόδειξης μειώνοντας τα παραδείγματα καθώς το παιδί γίνεται ικανό στη χρήση της τουαλέτας.
Κρατήστε θετική στάση, επαινέστε τις προσπάθειες, επιβραβεύστε το στεγνό και καθαρό παιδί, αξιοποιήστε την ενθάρρυνση και δώστε χρόνο στο παιδί σας.
Όταν το παιδί σας έχει κάποια επιτυχία όσον αφορά την κατανόηση στη χρήση τουαλέτας, βοηθήσει το να μάθει να το αναφέρει όταν πρόκειται να πάει στην τουαλέτα με ένα νεύμα, μια λέξη ή μια εικόνα ή με συνδυασμό αυτών. Τα παιδιά σήμερα χρησιμοποιούν συχνά γιο-γιο για τις φυσικές τους ανάγκες, αλλά μια εικόνα ή ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της τουαλέτας μπορεί να είναι ιδιαίτερα υποβοηθητικά. Οι οπτικές ενδείξεις ως μέρος του καθημερινού σας προγράμματος βοηθούν το παιδί σας να πει πότε θέλει να πάει στην τουαλέτα.
Οπτικές και Λεκτικές Προτροπές στην Εκπαίδευση Χρήσης της Τουαλέτας
Δώστε μία οπτική και λεκτική προτροπή - όπως μία ακουστική ένδειξη, εφοδιάζοντας το παιδί με έναν βομβητή ή κουδούνι. Αποφασίστε ποιο λεκτικό σύνθημα θα χρησιμοποιεί για να πάει τουαλέτα για ούρηση, για αφόδευση ή απλά για να πάει στο μπάνιο. Εάν χρησιμοποιείτε σημάδια, αντιστοιχίστε τα με τις λεκτικές προτροπές.
Μπείτε στο μπάνιο με την προτροπή που απαιτείται (λεκτική, με ελαφρύ άγγιγμα, κρατώντας το χέρι του παιδιού ή με μεγαλύτερη σωματική βοήθεια).
Κατεβάστε το παντελόνι μέχρι τους αστραγάλους με προτροπή
Καθίστε κάτω με προτροπή
Αφήστε το να ουρήσει ή να αφοδεύσει με προτροπή
Πάρτε χαρτί υγείας και σκουπίστε με προτροπή
Σταθείτε όρθιοι με προτροπή
Σκουπίστε, αν χρειαστεί, και ρίξτε το χαρτί υγείας στην τουαλέτα με προτροπή
Σηκώστε το παντελόνι με προτροπή
Τραβήξτε το καζανάκι με προτροπή
Ανοίξτε τη βρύση και πλύνετε τα χέρια σας με προτροπή
Οπτικά βοηθήματα στην εκπαίδευση χρήσης της τουαλέτας
Για πολλά παιδιά, το να έχουν μια εικόνα της τουαλέτας ή ένα γιογιό ως σημάδι, τα βοηθά. Μπορείτε επίσης να φτιάξετε ένα γράφημα με τη σειρά των κύριων δραστηριοτήτων της ημέρας προσθέτοντας τις εικόνες της τουαλέτας πριν ή μετά από αυτές. Έτσι, τα παιδιά θα μάθουν να πηγαίνουν μόνα τους στην τουαλέτα. Οι εικόνες μπορεί να είναι πλαστικοποιημένες και τοποθετημένες σε σκρατς ή μέσα σε πλαστικά περιβλήματα, ώστε να μπορείτε εσείς ή το παιδί σας να αλλάξει τη σειρά. Εκπαιδεύστε το παιδί σας, χρησιμοποιήστε βιβλία και ακολουθίες εικόνων για να πάει στην τουαλέτα. Οι οπτικές απεικονίσεις το βοηθούν να γνωρίζει τι να κάνει, να θυμάται τι να κάνει και να μαθαίνει την ακολουθία.
Χρήση μίμησης στην εκπαίδευση για την τουαλέτα
Η μίμηση είναι ένα είδος οπτικού βοηθήματος. Πολλά παιδιά με αυτισμό εμφανίζουν καθυστέρηση στις ικανότητές τους για μίμηση, ωστόσο αρκετά παρακολουθούν προσεκτικά το τι συμβαίνει γύρω τους, ακόμη και αν δεν πρόκειται να τα μιμηθούν άμεσα. Παρακολουθώντας στενά κάποιον κοντά στο μέγεθός τους μπορεί να μην είναι χρήσιμο για να χρησιμοποιήσουν το γιογιό τους, αλλά είναι χρήσιμο να δουν ότι το να πηγαίνεις στην τουαλέτα, είναι κάτι που κάνουν όλοι. Μερικά παιδιά μπορεί να ωφεληθούν από τη χρήση μιας κούκλας για να κάνουν αυτά τα βήματα.
Διδάξτε την ιδιωτικότητα και τη σεμνότητα στην εκπαίδευση τουαλέτας
Τα περισσότερα μικρά παιδιά γδύνονται οπουδήποτε και δεν τα νοιάζει ποιος τα βλέπει όταν πηγαίνουν τουαλέτα. Ωστόσο, καθώς πλησιάζουν την ηλικία των τεσσάρων ετών, συχνά αρχίζουν να θέλουν περισσότερη προστασία της ιδιωτικής τους ζωής. Οι ανάγκες των παιδιών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται αυτό που η κοινωνία αναμένει. Φροντίστε να διδάξετε το παιδί σας να ξεκουμπώνει και να κουμπώνει μόνο του το παντελόνι στο μπάνιο, καθώς και να το ανεβάζει και να το στερεώνει πριν εγκαταλείψει την τουαλέτα. Όταν το παιδί σας έχει εκπαιδευτεί στην τουαλέτα διδάξτε του να κλείνει την πόρτα. Επίσης, ίσως να πρέπει να διδάξετε το παιδί σας πότε και πού πρέπει να ντύνεται ή να καλύπτεται για να μην είναι γυμνό.
Μάθετέ τους να ζητούν βοήθεια στο μπάνιο.
Κατά τη διδασκαλία της εκπαίδευσης χρήσης της τουαλέτας χρησιμοποιήστε λέξεις που είναι κατάλληλες
Ορισμένα αυτιστικά παιδιά κολλάνε με τις λέξεις που άκουγαν όταν ήταν πολύ μικρά και δεν τις αλλάζουν με πιο κατάλληλες λέξεις καθώς μεγαλώνουν. Ωστόσο, αν έχετε επίγνωση της ανάγκης τους να ζουν την ηλικία τους, αντιλαμβάνεστε ότι χρειάζεται να χρησιμοποιείτε τις λέξεις που χρησιμοποιούν όλα τα άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας.
Προβλήματα στην Εκπαίδευση Χρήσης της Τουαλέτας
Αρνείται να καθίσει ή δεν κάθεται και χαλαρώνει για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να καθίσει με τα ρούχα του. Βεβαιωθείτε ότι το κάθισμα του γιογιό ή της τουαλέτας είναι άνετο για το παιδί σας, ίσως θα πρέπει να είναι πιο μαλακό, ίσως θα πρέπει να είναι επενδυμένο με μια πάνα ή ίσως τα πόδια του παιδιού σας θα πρέπει να είναι πιο σταθερά. Μερικά παιδιά μπορεί να χρειαστεί να έχουν μικρότερο άνοιγμα στην τουαλέτα και ο πειραματισμός με διάφορα μεγέθη θέσεων ή ακόμη και η κάλυψη της τουαλέτας με μια πετσέτα ή χαρτόνι μπορεί να βοηθήσει. Δώστε στο παιδί σας έναν λόγο για να καθίσει, όπως για παράδειγμα ένα ειδικό βραβείο που θα πάρει ενώ κάθεται. Χρησιμοποιήστε τη μίμηση καθισμένοι μαζί του ή τοποθετήστε δίπλα του καθισμένη μια κούκλα ή το αγαπημένο του φουσκωτό ζωάκι. Δώστε στο παιδί μια οπτική ή ακουστική ένδειξη για το πόσο χρόνο θα καθίσει με ένα οπτικό χρονόμετρο ή με τη διάρκεια ενός τραγουδιού. Βοηθήστε το παιδί σας να χαλαρώσει, ενώ κάθεται παρέχοντας στήριξη στα πόδια και στο σώμα του, όταν χρειάζεται ή τρίβοντας τα πόδια του παιδιού σας. Μερικές φορές τα παιδιά έχουν τόση ένταση ώστε να μην μπορούν να χαλαρώσουν και να πάνε τουαλέτα.
Φόβος για το καζανάκι ή υπερβολική ανησυχία για το καζανάκι
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να παίξει με το νερό που στροβιλίζεται σε άλλες θέσεις και όχι στο μπάνιο, την κατάλληλη χρονική στιγμή. Πάντα να αφήνετε το παιδί σας να γνωρίζει πότε θα τραβήξετε το καζανάκι της τουαλέτας ενώ αυτό βρίσκεται στο μπάνιο. Σταδιακά, φέρτε το παιδί σας πιο κοντά στην τουαλέτα, παρέχοντάς του μια θέση για να σταθεί, ενώ τραβάτε το καζανάκι. Όταν το παιδί είναι έτοιμο, επιτρέψτε του να τραβήξει το καζανάκι και είτε να απομακρυνθεί, είτε να μείνει και να το παρακολουθήσει. Καθιερώστε έναν κανόνα, ότι τραβώντας μια φορά το καζανάκι μετά όλα τελειώνουν.
Παιχνίδι με τη ροή του νερού ή το χαρτί τουαλέτας
Πάρτε το χαρτί τουαλέτας από το ρολό και κρατήστε το ψηλά, μέχρι το παιδί σας να μπορεί να τελειοποιήσει τη χρήση του. Βάλτε ασφάλειες στην τουαλέτα, μέχρι το παιδί σας να καταλάβει ότι οι τουαλέτες δεν είναι μέρη για να παίζουν. Τοποθετήστε μερικά παιχνίδια νερού σε κατάλληλες θέσεις ή αφήστε το να παρακολουθήσει το νερό που στροβιλίζεται σε μπουκάλια. Χρησιμοποιήστε χαρτομάντιλα που είναι κομμένα και διπλωμένα σε κουτί ή κόψτε και διπλώστε χαρτί τουαλέτας για το παιδί.
Αρνείται να καθαριστεί ή δεν θέλει να είναι βρώμικο
Μερικές φορές το λέρωμα με κόπρανα ξεκινά από το παιδί κατά την προσπάθειά του να καθαριστεί. Μπορεί να προσπαθήσει να καθαρίσει και στη συνέχεια να προκαλέσει ένα χάος. Για όποιους λόγους το παιδί σας μπορεί να έχει πρόβλημα σε αυτόν τον τομέα, είναι συνετό να μείνετε όσο πιο ήρεμοι μπορείτε. Βεβαιωθείτε ότι τα μαντηλάκια είναι αρκετά μεγάλα και άνετα για το παιδί σας, συμπεριλαμβανομένων της θερμοκρασίας και της υφής. Εάν το παιδί σας παίρνει κάποια περιττώματα στο χέρι του και φέρεται παράλογα, βοηθήστε το να σκουπιστεί το συντομότερο δυνατό. Εκπαιδεύστε το παιδί ότι μπορεί να καθαρίσει τα χέρια του πλένοντάς τα με σαπούνι και νερό. Μερικές φορές τα παιδιά με αυτισμό μεγαλώνοντας γίνονται ανήσυχα όταν συμβαίνει κάτι, αντιδρώντας υπέρμετρα όταν ξεχειλίσει μια τουαλέτα ή όταν λερώσουν τα χέρια τους, για τον λόγο αυτό θέλουμε να τα διαβεβαιώσουμε έγκαιρα ότι κάτι τέτοιο μπορεί να ρυθμιστεί αρκετά εύκολα.
Φόβος για τη διάρροια ή τη δυσκοιλιότητα
Αυτό είναι ένα κοινό πρόβλημα για πολλά αυτιστικά παιδιά κάποια στιγμή στην παιδική τους ηλικία. Μπορεί να οφείλεται στη διατροφή, στο ότι δεν κάθονται για επαρκές χρονικό διάστημα, δεν είναι σε θέση να χαλαρώσουν, στο επίπεδο δραστηριότητάς τους ή σε διάφορους άλλους παράγοντες. Είναι χρήσιμο να βοηθήσετε ένα παιδί να αναγνωρίσει ότι οι γογγυσμοί και η θέση οκλαδόν το βοηθά στην αφόδευση, και αυτό είναι καλό. Πολλά παιδιά πηγαίνουν και κρύβονται σε μια γωνία για να κάνουν κακά τους και να αντισταθούν σε μια αλλαγή. Βοηθήστε τα να κινηθούν προς το μπάνιο και ίσως χρειαστεί να προσδιορίσετε πού να καθίσουν οκλαδόν με τη χρήση ενός πλαστικού τάπητα ως ενδεικτικό στοιχείο. Σταδιακά, η επιρροή της δράσης του γιογιό ή της τουαλέτας κάνει το παιδί να συνδέσει τις κινήσεις του εντέρου ως σήματα. Ένα παιδί μπορεί να χρειαστεί να φορέσει πάνα ακόμη και όταν κάθεται για λίγο, έτσι δοκιμάστε ένα καπάκι τουαλέτας που να μην εμποδίζει την πάνα. Εάν ένα παιδί εμφανίσει δυσκοιλιότητα σε τακτική βάση, οι κινήσεις του εντέρου μπορεί να είναι δυσάρεστες και πρέπει να ζητήσετε συμβουλές από τον γιατρό.
Δυσκολία να σταθεί κατά την ούρηση
Όταν ο γιος σας κάθεται να ουρήσει και έχει εκπαιδευτεί πλήρως στην τουαλέτα ή όταν αυτός δείχνει ενδιαφέρον να σταθεί σε όρθια θέση, μπορεί να χρειαστεί βοήθεια. Μία οπτική απεικόνιση που δείχνει πώς τα αγόρια χρησιμοποιούν το μπάνιο μπορεί να φανεί χρήσιμη. Για παράδειγμα, εικόνες ενός αγοριού που σηκώνει το καπάκι της τουαλέτας, στέκεται κατά την ούρηση και στοχεύει στην τουαλέτα. Μερικές φορές τα αγόρια δεν θέλουν να αγγίζουν το πέος τους, επειδή κάποια φορά μπορεί να τους έχουν πει να μην το κάνουν. Ίσως να χρειαστεί ένας άνδρας στην οικογένεια για να του δείξει πώς να σημαδεύει και να στοχεύει. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένας στόχος, όπως ένα επιπλέον κομμάτι χαρτί ή χρωματισμένο νερό τουαλέτας.
Παλινδρόμηση στην τουαλέτα
Μερικές φορές κάποιο από τα παιδιά που είναι πλήρως εκπαιδευμένα στην τουαλέτα, θα αρχίσει να έχει πολλά ατυχήματα. Αξιολογήστε τις αλλαγές που έχουν συμβεί και το ποιες πληροφορίες ή πρόσθετη υποστήριξη μπορούν να βοηθήσουν το παιδί σας να αισθανθεί άνετα και πάλι. Μερικοί λόγοι παλινδρόμησης που μπορεί να υπεισέλθουν είναι μετά από μια ασθένεια, αν το παιδί χάσει τον έναν γονέα, μετά την έναρξη της σχολικής χρονιάς, μετά από ένα μωρό που έχει γεννηθεί ή όταν πηγαίνοντας στην τουαλέτα νιώσει πόνο. Το παιδί σας μπορεί να βρεθεί σε μια κατάσταση στην οποία δεν έχει τις ικανότητες να πει σε κάποιον ότι χρειάζεται να πάει στην τουαλέτα. Επιστρέψτε σε όλα τα αρχικά υποστηρικτικά μέσα που είχαν επιτυχία και επαναφέρετέ τα στη ζωή του παιδιού σας, ενώ παράλληλα καθησυχάστε το ότι μπορεί και θα πετύχει.
Συνέπεια στην Εκπαίδευση Τουαλέτας
Οργανώστε την ακολουθία πράξεων και διαμορφώστε ένα πρόγραμμα που τηρείται με συνέπεια, μέχρι το παιδί σας να αντιληφθεί ότι όλα αυτά σχετίζονται με τις λειτουργίες του σώματός του. Κρατήστε τις προσδοκίες σας ρεαλιστικές και ενισχύστε το παιδί σας, τόσο για την προσπάθεια όσο και για την επιτυχία, καθησυχάζοντάς το πάντα ότι θα πετύχει και ότι υπάρχει αρκετός χρόνος για να προσπαθήσει και να είναι υπομονετικό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου